شکی نیست که نت بوک ها در این مدت کوتاهی که از حضورشان می گذرد، طرفداران بسیاری پیدا کرده و جایگاه خاص خود را در میان کامپیوترهای همراه به دست آورده اند. نت بوک ها در مقایسه با نوت بوک ها سخت افزار ضعیفی دارند. با این حال، توانایی های بسیاری در آن ها نهفته است و به خوبی می توان برای بسیاری از کارها، یک نت بوک را جایگزین یک کامپیوتر دسک تاپ کرد. مرور صفحات اینترنتی، کار با برنامه های Office ، دیدن عکس و فیلم و گوش دادن به موسیقی از جمله مواردی هستند که می توان به آن ها اشاره کرد.
یکی از ایراداتی که به نت بوک ها گرفته می شود، سیستم عامل آن ها است که گفته می شود برای کامپیوترهای قوی تر در نظر گرفته شده و نت بوک ها باید به نحوی با آن کنار بیایند، اما از آنجا که دنیای کامپیوتر همواره رو به جلو حرکت می کند، در این بخش نیز سازندگان سیستم عامل های Open Source تولیداتی مخصوص این سری از کامپیوترهای همراه در نظر گرفته اند. در این مقاله می خواهیم دو سیستم عامل Ubuntu Netbook Remix و Moblin و امکانات هریک را بررسی کنیم. برای این که مقاله جامع تری داشته باشیم، دو سیستم عامل Windows XP و Windows 7 را نیز در این مقایسه قرا دادیم تا ببینیم از میان این چهار سیستم عامل کدام یک برای انجام کارهای مختلف، مناسب ما خواهد بود.
سیستم عامل ها را روی نت بوک Lenovo S10e با پردازنده مرکزی Atom 230، یک گیگابایت حافظه سامسونگ DDR2 533 و هارد دیسک 160 گیگابایتی ساخت شرکت Western Digital نصب کردیم. قبل از هر چیز، با برنامه Acronis True Image از تمام درایوهای سیستم( از جمله درایو Recovery ) نسخه پشتیبان تهیه کردیم تا در صورت بروز مشکل بتوانیم تنظیمات نت بوک را به حالت اولیه بازگردانیم.

بررسی سیستم عامل ها
 

Windows XP
 

این سیستم عامل مانند کسی است که وظایف خود را انجام داده و حالا که زمان بازنشستگی اش فرا رسیده، هنوز به خاطر داشتن برخی ویژگی های خوب دست از سرش بر نمی دارند. حداقل سیستم مورد نیاز این سیستم عامل، پردازنده ای با فرکانس 300 مگاهرتز، 128 مگابایت حافظه و 1/5 گیگابایت فضای هارد دیسک است. نت بوک ها نیز می توانند به خوبی از پس این حداقل ها بر آمده و به همین دلیل بیشتر اوقات این سیستم عامل روی نت بوک ها نصب می شود.
مجموعه وسیعی از برنامه های مختلف برای ویندوز در دسترس است و از آنجا که بیشتر ما با سیستم عامل ویندوز کار کرده ایم و آن را مثل کف دست می شناسیم، برنامه های مورد نیاز و ضروری را شناخته و مستقیماً به سراغ آن ها خواهیم رفت. یکی از ضروریات مجموعه، Office 2007 است که به سادگی روی نت بوک قابل نصب و استفاده است و به خوبی انتظارات معمول را بر آورده می کند. از آنجا که نت بوک در مقایسه با نوت بوک وسیله ارزان قیمتی به شمار می آید، می توان به جای خرید یک آنتی ویروس از نمونه های رایگان استفاده کرد. ما نیز روی سیستم تست خود آنتی ویروس Avira Antivir Personal و فایروال Zone Alarm ( هر دو از نسخه های مجانی) نصب کرده ایم.

برای دیدن عکس ها ، برنامه Windows Picture and Fax Viewer در خود ویندوز گنجانده شده که البته بسیار قدیمی است. به عنوان جایگزین می توان از برنامه ACDsee یا نمونه های مشابه دیگر که سبک تر هستند( مانند Fast Stone Image Viewer یا XnView) استفاده کرد. با وجود برنامه Windows Media Player نیز برای پخش فایل های صوتی MP3 و WMA مشکلی نخواهید داشت. همچنین می توان با نصب مجموعه K-Lite Codec Pack ، علاوه بر نصب بیشتر کدک های صوتی و تصویری مورد نیاز، می توانید از برنامه Media Player Classic برای تماشای فیلم ها با فرمت های فایلی مختلف استفاده کنید. البته نت بوک ها به دلیل ضعف سخت افزاری، توانایی نمایش بیشتر فیلم های HD و Full HD را ندارند. نت بوک مورد آزمایش ما یک فیلم HD با فرمت MKV را که دارای خروجی صدای DTS شش کاناله بود، به صورت منقطع نمایش داد، اما توانست یک فایل HD با فرمت WMV و با صدای استریو را به خوبی پخش کند.
کار با برنامه Photoshop کمی کند خواهد بود، زیرا علاوه بر پردازنده مناسب، این برنامه حداقل یک گیگابایت حافظه نیاز دارد و باز کردن فایل های بزرگ کارها را کند پیش خواهد برد. در اینجا نیز می توان از جایگزین هایی همچون Paint.NET یا GIMP استفاده کرد.
عمر باتری در این سیستم عامل حدود چهار ساعت است که با توجه به فشاری که به سیستم وارد می شود و میزان استفاده از Wi-Fi می تواند تغییر کند.
شاید قدیمی و تکراری بودن Windows XP مهم ترین عیب آن باشد. مجموعه درایورهای موجود در سیستم عامل نیز قدیمی است و اگر برای مثال بخواهید MP3 Player خود را به نت بوکی با این سیستم عامل متصل کنید، احتمالاً از شما CD نصب را در خواست خواهد کرد.
یک ضعف عمومی دیگر که تنها مختص Windows XP نیست، کارت گرافیک مجتمع ضعیف نت بوک های با چیپ ست GMA945 است که امکان اجرای بازی های با گرافیک پیچیده را ندارد. به همین دلیل یا باید با بازی های قدیمی خود یا با بازی های ساده و بازی های فلش امروزی سر کنید.
پس از نصب Windows XP و بوت شدن ویندوز، میزان استفاده از حافظه در Task Manager حدود سیصد مگابایت بود. برای سنجش قدرت نت بوک تست ما در بازی های قدیمی، به سراغ نرم افزار تست قدیمی 3D Mark 2001 SE رفتیم که در دقت تصویر 640*480 پیکسل امتیاز 2916 به دست آمد( تصویر1).

Ubuntu 9.10 Netbook Remix(UNR)
 

برای من بهترین بخش این سیستم عامل نصب آسان آن است. فایل نصب که در حقیقت یک فایل iso است، حدود 680 مگابایت بوده و از سایت www.ubuntu.com قابل دریافت است. سپس به کمک برنامه ای که در این فایل iso وجود دارد، می توانید یک درایو فلش قابل بوت درست کنید تا نت بوک را با آن بوت کرده و نصب را آغاز کنید. اما نکته هیجان انگیز این است که می توانید این سیستم عامل را مانند یکی از برنامه های ویندوز از داخل ویندوز نصب کنید و هر موقع که خواستید به سادگی آن را مانند دیگر برنامه های ویندوز uninstall کنید. پس از نصب، دو گزینه برای بوت کردن در آغاز شروع به کار سیستم نمایش داده خواهد شد و مزیت دیگر، حفظ دسترسی به درایو Recovery سیستم است. بوت شدن به سرعت انجام می گیرد و در نهایت با محیط جالبی رو به رو خواهید شد. آیکون مربوط به هر برنامه به طرز ساده و زیبایی در زبانه های مختلف دسته بندی شده اند که با کلیک روی هریک، نمایش داده خواهند شد( تصویر 2). این رابط کاربری با آنچه در Ubuntu 9.10 دیده می شود، کاملاً متفاوت است. در طراحی آن، سادگی استفاده ( همچون منوهای تلفن های هوشمند) و یادگیری سریع در کار کردن با آن در نظر گرفته شده است. نوار Taskbar بالای صفحه قرار دارد و با اجرای هر برنامه یک آیکون کوچک از آن برنامه در کنار علامت سیستم عامل در گوشه بالا و سمت چپ قرار می گیرد. با گشت و گذار در منوهای مختلف خواهید دید که UNR نسبت به Windows XP برنامه های بیشتری را در اختیارتان قرار می دهد. برنامه Openoffice.org نسخه 3.1 به طور پیش فرض نصب می شود که شامل برنامه های Spreadsheet، Worrd processor ، Draw و Presentation است. نکته مثبت این مجموعه، توانایی باز کردن فایل های Office 2007 و پشتیبانی کامل از زبان فارسی( تصویر 3) و بیشتر فونت های آن است( این بخش از مقاله نیز توسط همین برنامه نوشته شده است). همچنین، تقریباً تمامی امکانات مجموعه Office 2007 و برخی موارد دیگر و مفیدی که در Office 2007 نیز پیدا نمی شود، در اینجا وجود دارد که بسیار امیدوار کننده است( با این حال، برخی موارد مانند راست به چپ کردن برای نوشته های انگلیسی می تواند آزار دهنده باشد).
از نظر بازی های نصب شده نیز UNR وضعیت خوبی داشته و با شانزده بازی مختلف خود می تواند شما را سرگرم کند( البته بازی های دیگری نیز قابل نصب است). برای دسترسی به فایل ها و پوشه ها، My Computer وجود ندارد و باید به بخش Files & Folders مراجعه کنید.
برای دسترسی به اینترنت نیز در کنار مرورگر Firefox،برنامه Empathy برای چت کردن ( قابل اتصال به برنامه های چت مختلف)، برنامه Evolution Mail برای مدیریت ایمیل ها و حتی برنامه ای برای دانلود از سایت های Torrent در دسترس است. از برنامه های جانبی دیگر نیز می توان به ماشین حساب و برنامه نمایش عکس اشاره کرد.
مسئله دیگر نیاز به آنتی ویروس و فایروال است. احتمال ویروسی شدن دستگاهی با سیستم عامل لینوکس بسیار کم است ، اما غیر ممکن نیست. پس اگر فایل های بسیار حیاتی روی سیستم خود دارید، حتماً به نصب یک آنتی ویروس اقدام کنید. برای یافتن نرم افزارهای بیشتر، می توان از بخش Ubuntu Software Center استفاده و برنامه مورد نیاز را دانلود کرد. بخش System Monitor نیز اطلاعاتی از منابع سیستم را نمایش می دهد که شامل پروسس های در حال اجرا و میزان استفاده از پردازنده و حافظه است. این سیستم عامل هنگجامی که برنامه دیگری در حال اجرا نیست، زیر دویست مگابایت از حافظه استفاده می کند. همچنین فناوری Hyper Threading پردازنده نیز کاملاً شناخته شده است( تصویر 4).
اما هر سیستم عاملی معایبی هم دارد و UNR نیز از این قاعده مستثنا نیست. یکی از معایب، عدم امکان پخش فایل های صوتی و ویدئویی پس از نصب UNR است و این در حالی است که برنامه های پخش این فایل ها در این سیستم عامل در نظر گرفته شده که با کلیک روی هر فایل برای پخش، برنامه مربوط به آن باز شده و از شما می خواهد کدک مربوط به آن را دانلود کنید. این مشکل باعث می شود تا در هر لحظه به اینترنت نیاز پیدا کنید!

Moblin 2.1
 

Moblin نیز به طور خاص برای نت بوک ها طراحی شده و شرکت اینتل یکی از پشتیبانان آن به شمار می آید، اما هر چقدر که UNR هنگام نصب رعایت حال کاربر را می کند، نصب Moblin برای کاربرانی که با نصب سیستم عامل های لینوکسی آشنا نیستند، آزار دهنده خواهد بود. پس از دریافت فایل مربوط به این سیستم عامل از وب سایت www.moblin.org که حدود هشتصد مگابایت است، باید به کمک برنامه Win32 Image Writer که در سایت این شرکت معرفی شده، محتویات آن فایل را به یک CD یا یک درایو فلش منتقل کرده و سیستم را از آن بوت کنید. دقت کنید تا حافظه فلش مورد استفاده شما خالی باشد، زیرا هنگام انتقال فایل ها به درایو فلش، تمامی محتویات آن پاک می شود. همچنین پس از انجام این کار، در صورتی که بخواهید در ویندوز به درایو فلش دسترسی داشته باشید با پیغامی مبنی بر خراب بودن اطلاعات درون حافظه فلش و نیاز به فرمت شدن آن روبه رو می شوید و برای استفاده دوباره از حافظه فلش خود مجبور هستید آن را فرمت کنید.
پس از بوت شدن، امکان نصب سیستم عامل یا تست آن به صورت Live( یعنی بدون نیاز به نصب) فراهم می شود. در صورتی که بخواهید Moblin را نصب کنید باید پارتیشن های /boot/ و swap را به صورت دستی بسازید که من این کار را به آقای محمدی زاده که تجربه بالایی در کار با سیستم عامل های لینوکس دارد، سپردم. در این مرحله بسیار دقت کنید تا درایو پشتیبان نت بوک پاک نشود که در این صورت احتمال بازگرداندن آن بسیار مشکل( و بلکه غیر ممکن) خواهد بود. به همین دلیل بهتر است قبل از این که هوس نصب کردن این سیستم عامل را داشته باشید، به صورت Live گشت و گذاری در آن کرده و سپس تصمیم نهایی را بگیرید.
خوشبختانه حالت Live به سرعت بوت می شود. آنچه خواهید دید عجیب ترین سیستم عامل از میان چهار سیستم عامل این مقاله است که در آن سعی شده همه چیز ساده و قابل فهم باشد( تصویر 5). البته این سادگی گاهی اوقات درد سر ساز می شود و پیدا کردن برخی امکانات و قابلیت ها را مشکل می سازد. صفحه اول My Zone نام دارد و شامل فهرستی از قرارها و یادداشت های ثبت شده در Calendar ، فهرست برنامه های مورد علاقه، فهرستی از فایل هایی که به تازگی به آن ها دسترسی داشته اید و بخشی نیز برای دیدن آنچه دوستان شما به صورت آنلاین در سایت های شبکه های اجتماعی یادداشت کرده اند، وجود دارد. قسمت های مختلف به صورت زبانه هایی بالای صفحه قرار دارند. بخش Status امکان اتصال شما را به دو سایت Last.FM و Twitter فراهم کرده و از آنجا می توانید وضعیت خود را به روز رسانی کنید. برای دسترسی به اینترنت و پخش فایل های مالتی مدیا نیز دو زبانه جداگانه در نظر گرفته شده است. برنامه های در حال اجرا نیز در Zone قابل دیدن هستند.
Application مفصل ترین زبانه این سیستم عامل است که تمامی برنامه های دیگر Moblin در آن قرار داده شده است( تصویر 6). در اینجا می توانید برنامه Empathy ( برای چت کردن)، برنامه ای برای فایل های فشرده، پنج بازی مختلف، برنامه ای مانند Word Pad ویندوز و تنظیمات سیستمی دسترسی داشته باشید. برخلاف انتظار در قسمتی که عبارت Office در آن نوشته شده ، برنامه Open Office وجود ندارد و تنها شامل Contact، Dates و Tasks است.به این ترتیب، در صورت نیاز باید آن را دانلود و نصب کنید.
محدودیت های این سیستم عامل زمانی بیشتر برایم مشخص شد که وقتی می خواستم یک فایل با پسوند txt را باز کنم، پیغامی نمایش داده شد که خبر از عدم وجود نرم افزاری برای باز کردن این نوع فایل می داد! ( تصویر 7) محدودیت دیگر در نحوه نمایش میزان باتری باقیمانده است که تنها به صورت درصد نشان داده می شود.
یک فیلم از قابلیت های Moblin با فرمت ogg video روی این سیستم عامل وجود دارد، اما گول نخورید، همچنان برای پخش فایل های MP3 و فیلم ها باید کدک های مورد نیاز را نصب کنید. با جست و جوهایی که در سایت های اینترنتی داشتم، مجموعه GStreamer برای پخش این نوع فایل ها در سیستم عامل های لینوکس توصیه شده است که از بخش Software Center قابل دستیابی و پیدا کردن است.

Windows 7
 

جدیدترین سیستم عامل ویندوز حال و هوای تازه ای را به نت بوک شما می بخشد و به احتمال زیاد در تصمیم نهایی خود برای انتخاب سیستم عامل، Windows 7 را انتخاب خواهید کرد. برای نصب یا باید DVD ویندوز را به کمک درایو نوری اکسترنال بوت کرده و عملیات نصب را انجام دهید یا یک حافظه فلش بوت شدنی از
Windows 7 تهیه کنید. دقت داشته باشید در صورتی که Windows 7 را به تنهایی نصب کنید، درایو پشتیبان نت بوک دیگر قابل دسترس نخواهد بود و در صورتی که بخواهید دوباره به Windows XP باز گردید، باید از فایل های پشتیبان خود استفاده کنید.
حداقل سیستم مورد نیاز این سیستم عامل ، پردازنده با فرکانس یک گیگاهرتز، یک گیگابایت حافظه و کارت گرافیک با امکان پشتیبانی از DirectX 9 برای نمایش Aero است. با نصب Windows 7 تمامی درایورهای مورد نیاز بخش های مختلف نیز نصب شده و دیگر نیازی به جست و جو و دانلود درایورهای جدید نخواهید داشت. نکته مثبت دیگر، امکان پشتیبانی نت بوک از رابط کاربری Aero است که به زیباتر شدن محیط Windows 7 کمک خواهد کرد( اما 3D Tab Switch غیر فعال است).
علاوه بر ظاهر زیبا، امکانات دیگری نیز نصیبتان می شود. برنامه Paint این بار پیشرفته تر و کاربردی تر شده است ( البته همچنان به پای Paint.Net نمی رسد). نسخه جدید Media Player در این سیستم عامل وجود دارد و Media Center نیز می تواند تمام فایل های صوتی و تصویری شما را دسته بندی کرده و در محیطی زیبا آن ها را نمایش دهد ( تصویر 8). از نظر بازی نیز گزینه هایی بیشتر از Windows XP در اختیارتان قرار داده شده است. Gadgetها که نخست در Windows Vista معرفی شدند، در Windows 7 کمی پیشرفت کرده و می توان آن ها را در هر جای دسک تاپ قرار داد. سرعت پاسخگویی نت بوک در Windows 7 در حد مناسبی است و به اصطلاح گیر نمی کند، اما از آنجا که سیستم عامل به تنهایی جوابگوی نیازهای یک کاربر نیست، تصمیم گرفتیم برنامه های مورد نیازمان را نصب کرده و قضاوت دقیق تر را پس از نصب آنتی ویروس، Office 2007 و چند برنامه دیگر انجام دهیم.
Photoshop همچنان کمی کند است و نمی توان با باز کردن یک عکس ده مگاپیکسلی، برنامه های دیگر را نیز در حال اجرا نگه داشت. حافظه سیستم در این حالت به مرز پر شدن می رسد و بهتر است در صورت نیاز به کار با این برنامه ، حافظه سیستم را به دو گیگابایت ارتقا دهید. با رفتن به بخش System از Control Panel و اجرای گزینه امتیازدهی، امتیاز نهایی 2/1 به نت بوک ما تعلق گرفت که مربوط به Graphics می شد. پردازنده مرکزی امتیاز 2/2، حافظه ها امتیاز 4/5، گرافیک بازی 3 و هارد دیسک امتیاز 5/6 را به دست آوردند( تصویر 9). در برنامه 3D Mark 2001 SE امتیاز نهایی نسبت به آنچه در Windows XP به دست آمد، کمی افت کرده و به 2625 رسیده است.

نتیجه
 

اگر نت بوک شما با Windows XP به خوبی کار می کند و از آن گله ای ندارید، دلایل کمی وجود دارد که بخواهید از Windows XP به Windows 7 مهاجرت کنید. عمر باتری در هر دو تقریباً یکسان است، اما Windows 7 محیط زیباتری را در اختیارتان می گذارد. با این حال باید حدود صد مگابایت بیشتر از حافظه دستگاه را خرج این سیستم عامل جدید کنید که این مسئله در صورت داشتن بیش از یک گیگابایت حافظه دیگر مطرح نخواهد بود. به جزء طراحی زیبا، امکانات جدید Windows 7 که به آن ها اشاره شد نیز در دسترس شما قرار خواهد گرفت و قضاوت این که به این امکانات نیاز پیدا خواهید کرد یا خیر بر عهده شما خواهد بود.
Ubuntu Netbook Remix تجربه بسیار خوبی را در اختیار شما می گذارد. امکانات آن به نسبت خوب بوده و طرز استفاده از آن نیز ساده است. مهم ترین نکته نصب و پاک کردن آن بسیار آسان است که هزینه اجرای این تجربه را بسیار کم می کند. در صورتی که به اینترنت پر سرعت دسترسی داشته باشید، می توانید بسیاری دیگر از نرم افزارهای این سیستم عامل را دانلود کرده و با قابلیت های دیگر آن آشنا شوید و از آن لذت ببرید. پس توصیه می کنم این سیستم عامل را نیز در کنار یکی از ویندوزهایی که انتخاب کرده اید، قرار دهید.
در طرف مقابل Moblin، UNR قرار دارد که توصیه می کنم نخست حالت Live آن را تست کرده و سپس در صورت رضایت، نسبت به نصب آن اقدام کنید. اما به نظر من UNR با فاصله زیادی بالاتر از Moblin قرار دارد و بهتر می تواند نیازهای شما را برآورده کند.
منبع: عصر شبکه، شماره 103.